Angst
Angst is een van de meest invloedrijke emoties die we kennen. Het kan echter moeilijk zijn om precies te definiëren wat angst is. Wat triggert angst? Welke lichamelijke symptomen komen erbij kijken? Welke angstgedachten heb je en welk gedrag vertoon je als je angstig bent? Veel mensen denken hier niet over na, vooral als angst weinig invloed op hun leven heeft. Maar als angst je leven wel beïnvloedt of beheerst, is het cruciaal om inzicht te krijgen in je gevoelens, gedachten en gedrag. Wij helpen je graag om beter te begrijpen wat angst is en hoe je ermee om kunt gaan.
Wat is angst?
Vaak hoor je mensen zeggen dat ze bang zijn of angst hebben. Maar wat is angst precies? Angst maakt deel uit van het zogenaamde ‘angstspectrum’, wat betekent dat er veel meer gevoelens zijn die aan angst gekoppeld zijn. Om echt te begrijpen wat angst is, moet je naar het hele angstspectrum kijken. Dit helpt je beter te begrijpen hoe jouw specifieke angst is ontstaan. Het is belangrijk om deze bredere context te zien, zodat je inzicht krijgt in je eigen angsten en hoe je ermee kunt omgaan.
Wat is angst: het angstspectrum
Het angstspectrum bestaat uit vijf verschillende soorten gevoelens, elk met variërende intensiteit en lichamelijke symptomen. De opbouw is als volgt:
Spanning is het minst intense gevoel binnen het angstspectrum. Als de spanning aanhoudt of toeneemt, kan het veranderen in een zenuwachtig gevoel. Blijven de zenuwen aanwezig of nemen ze toe, dan leidt dit tot onrust. Deze onrust kan uiteindelijk overgaan in angst en, in extreme gevallen, paniek. Om te begrijpen ‘wat is angst’, is het essentieel om de verschillende onderdelen van het angstspectrum te bekijken.
Spanning
Spanning is de minst intense vorm op het angstspectrum, met een intensiteit tussen 0 en 2 op een schaal van 1 tot 10. Spanning zorgt ervoor dat spieren letterlijk gespannen raken. Mensen voelen vaak spanning in specifieke situaties of bij bepaalde personen, door onzekerheid over de situatie of de reacties van anderen. Naast situationele spanning kunnen mensen ook constante spanning ervaren, meestal gerelateerd aan langdurige stress. Deze voortdurende spanning kan een voorbode zijn van ernstigere vormen van angst. Om te begrijpen wat angst is, is het belangrijk om de rol van spanning en de progressie binnen het angstspectrum te herkennen.
Gevoel
Het gevoel van spanning zit meestal in de spieren. Dit kan zich manifesteren als spierspanning in de armen of benen, maar vaak wordt het gevoeld als spanning in de buik. Sommige mensen beschrijven dit gevoel als zich schrap zetten voor iets. Deze lichamelijke reacties zijn vroege signalen binnen het angstspectrum. Door deze fysieke spanningen te herkennen, kun je beter begrijpen wat angst is en hoe je lichaam reageert op stressvolle situaties. Dit inzicht helpt bij het identificeren en aanpakken van de eerste tekenen van angst, voordat ze zich ontwikkelen tot meer intense vormen zoals paniek.
Gedachten
De gedachten die bij spanning komen kijken, zijn meestal niet erg indringend. Ze richten zich vooral op de specifieke situatie die spanning veroorzaakt. Bij constante spanning zijn de gedachten vaker aanwezig en kunnen ze over verschillende stressvolle situaties gaan. Dit constante gepieker kan bijdragen aan een aanhoudend gevoel van spanning.
Gedrag
Bij spanning, met een intensiteit tussen 0 en 2, kunnen mensen vaak zelf invloed uitoefenen op hun gevoel en gedachten. Hierdoor zijn er meestal geen specifieke gedragingen gekoppeld aan spanning. Omdat de symptomen mild zijn, kunnen mensen vaak zelf technieken toepassen om spanning te verminderen.
Zenuwen
Zenuwen geven een intenser gevoel dan spanning, vaak omdat ze ervaren worden in situaties waar meer vanaf hangt, zoals een examen of sollicitatiegesprek. Dit zijn zenuwen die gebonden zijn aan een specifieke situatie. Sommige mensen hebben echter last van een constant zenuwachtig gevoel, ongeacht de situatie. Bij een constant zenuwachtig gevoel is het zenuwachtige gevoel nagenoeg de hele dag aanwezig. De intensiteit van het gevoel kan wel van moment tot moment verschillen. De intensiteit van zenuwen varieert op een schaal van 1 tot 10, meestal tussen de 2 en 4.
Gevoel
Bij een zenuwachtig gevoel staan vaak spieren gespannen en ervaren mensen een bewegend gevoel in hun buik. Dit gevoel is aanwezig en kan niet makkelijk genegeerd worden. Bij situatie specifieke zenuwen wordt het gevoel sterker naarmate de situatie waar de zenuwen voor zijn, dichterbij komt. Bij een constant zenuwachtig gevoel is het gevoel continu aanwezig en varieert de intensiteit afhankelijk van hoe spannend een situatie aanvoelt.
Gedachten
Bij zenuwen voor een specifieke situatie zijn de gedachten indringender dan bij spanning, waardoor het moeilijker is om niet aan de situatie te denken die de zenuwen veroorzaakt. Deze gedachten richten zich vaak op het proberen de situatie waarvoor de zenuwen zijn, onder controle te krijgen. Bij een constant zenuwachtig gevoel hebben mensen vaak het idee dat er elk moment iets heftigs kan gebeuren. Gedachten worden vaak gedomineerd door het zoeken naar een oorzaak van het zenuwachtige gevoel.
Gedrag
Mensen die zenuwachtig zijn, vertonen verschillend gedrag. Sommigen zoeken rustgevende activiteiten op om te proberen te ontspannen. Anderen geven toe aan de zenuwen door extra te leren voor een examen of zich nog beter voor te bereiden op een sollicitatiegesprek. Deze gedragingen zijn manieren om met de zenuwen om te gaan en de situatie onder controle te krijgen. Of je nu ontspanning zoekt of je voorbereidingen intensiveert, beide benaderingen zijn typische reacties op een zenuwachtig gevoel en helpen om met de spanning om te gaan.
Gerelateerde blogs
Onrust
In tegenstelling tot spanning en zenuwen, die vaak aan specifieke situaties zijn gekoppeld, is onrust meestal niet situatiegebonden. Onrust wordt vaak gedurende langere periodes ervaren en is voor de meeste mensen moeilijk te verklaren. Dit gevoel ontstaat vaak door opeenvolgende stressvolle situaties of langdurige, hoge mate van stress. Onrust zorgt ervoor dat je je vaak niet op je gemak voelt en maakt het steeds moeilijker om zowel gevoelsmatig als mentaal te ontspannen, wat extra stress veroorzaakt. De intensiteit van onrust ligt op een schaal van 1 tot 10 meestal tussen de 4 en 7.
Gevoel
Het gevoel van onrust wordt vaak in het hele lichaam ervaren. Spanning op de spieren, een vervelend gevoel in de maag, en een algeheel gevoel van onrust zijn kenmerkend. Het lichaam geeft het signaal dat je ‘iets moet doen’, zelfs als je niet precies weet wat. Deze lichamelijke symptomen maken het moeilijk om te ontspannen en dragen bij aan het constante gevoel van onrust.
Gedachten
Gedachten bij onrust zijn moeilijker te controleren dan bij een zenuwachtig gevoel en gaan vaak alle kanten op, wat de onrust versterkt. Hoewel deze gedachten indringend zijn, zijn ze nog niet dominant. Dit betekent dat je enigszins invloed kunt uitoefenen op deze gedachten. Onrust gaat vaak gepaard met zorgen maken en piekeren, wat het gevoel van onrust verder voedt en het lastig maakt om tot rust te komen.
Gedrag
Gedrag bij onrust is vaak zelf onrustig. Aan de ene kant voel je de drang om actie te ondernemen om het gevoel van onrust te verminderen. Zodra je beseft dat je te gespannen raakt en richting angst gaat, probeer je te ontspannen om rustiger te worden. Dit resulteert in een constante tweestrijd tussen actie ondernemen en proberen te ontspannen. Hierdoor blijf je voortdurend heen en weer geslingerd tussen deze twee uitersten, wat de onrust verder kan versterken.
Angst
Bij een gevoel van onrust kun je je leven nog redelijk normaal leiden, maar dit wordt veel moeilijker wanneer je het stadium van angst bereikt. Angst heeft een grote invloed op je gevoelens en gedachten. Het kan gerelateerd zijn aan specifieke situaties zoals kleine ruimtes of spinnen, wat dan een fobie wordt genoemd. Angst kan zich ook voordoen binnen bepaalde aspecten van je leven, zoals bij sociale angst. Soms is angst constant aanwezig, wat vaak een gegeneraliseerde angststoornis wordt genoemd. De intensiteit van angst ligt op een schaal van 1 tot 10 meestal tussen de 7 en 9.
Gevoel
Bij onrust had je nog het gevoel de regie te hebben, maar bij angst is dat niet meer het geval. Angst is een dominant en allesomvattend gevoel dat in het hele lichaam gevoeld wordt. Het is dusdanig intens dat je focus volledig op de angst ligt. Het gaat vaak gepaard met intense spanning en kan leiden tot een gevoel van een dichtgeknepen keel, waardoor eten moeilijker gaat. Daarnaast ervaren mensen vaak darmproblemen en diarree als symptomen van angst. Deze lichamelijke reacties versterken het gevoel van angst en maken het dagelijks functioneren lastig.
Gedachten
Bij angst zijn de gedachten vaak indringend en dominant. De focus van de gedachten is gericht op het verwachte gevaar. Als je angst hebt voor een specifieke situatie, draaien je gedachten alleen om die situatie, de gevaren en mogelijke manieren om deze te vermijden. Als vermijden niet mogelijk is, denk je na over hoe je uit de situatie kunt als de angst te intens wordt. Vaak gebruik je copingstrategieën zoals geruststelling, vechten of vermijden om je angstige gedachten en gevoelens tot rust te brengen. Deze gedachten en strategieën helpen je om met de angst om te gaan, maar kunnen de situatie ook complexer maken.
Gedrag
Bij gevoelens van angst zoeken mensen vaak afleiding, zoals sporten of sociale activiteiten. Ontspanningsoefeningen worden ook veel gebruikt om de angst te verminderen. Voor mensen met chronische angst kan het verleidelijk zijn om verdovende middelen zoals alcohol te gebruiken om tijdelijk rust te vinden. Hoewel deze middelen kortdurende verlichting kunnen bieden, kunnen ze de angst op de lange termijn juist verergeren. Het is belangrijk om effectieve en gezonde manieren te vinden om met angst om te gaan en de onderliggende oorzaken aan te pakken.
Paniek
Paniek is de meest intense vorm van angst en kan het leven ernstig beperken. Hoewel sommige mensen eenmalig een paniekaanval ervaren, komt paniek meestal vaker voor. Het gevoel is zo overweldigend dat het grote invloed heeft op gevoelens, gedachten en gedrag. Paniek kan plotseling optreden zonder duidelijke oorzaak, wat de situatie extra beangstigend maakt. Mensen met paniekklachten ervaren vaak ook ‘angst voor de angst’, de vrees om opnieuw een paniekaanval te krijgen. De intensiteit van paniek ligt op een schaal van 1 tot 10 meestal tussen de 9 en 10.
Gevoel
Paniek is het meest intense gevoel van angst en kan zo overweldigend zijn dat mensen denken dat ze doodgaan. Het is een gevoel dat je totaal overneemt. Het gaat gepaard met een zeer hoge hartslag en snelle en oppervlakkige ademhaling. Dit gevoel van paniek wordt door het hele lichaam ervaren, zowel in het hoofd als in de rest van het lichaam. Mensen beschrijven paniek als het verlies van controle over lichaam en geest, een toestand die bijna niet onder controle te krijgen is. Vaak blijft er weinig anders over dan wachten tot de paniek afneemt.
Gedachten
Bij paniek raken gedachten vaak volledig uit de hand. Negatieve gedachten stromen zonder onderbreking door je hoofd, waardoor je geen rust kunt vinden. Alles om je heen komt intenser binnen en versterkt het gevoel van paniek. Je bent volledig overgeleverd aan je overweldigende gevoelens en gedachten, wat het gevoel van paniek verder verergert. Het is moeilijk om grip te krijgen op wat er in je hoofd speelt, wat de ervaring van paniek nog heftiger maakt.
Gedrag
Bij paniek doe je er alles aan om de situatie niet te verergeren. Je trekt je terug in de veiligste omgeving die je kunt vinden om de paniek te beperken. Vaak probeer je kleine, beheersbare acties uit te voeren in de hoop dat deze de paniek iets kunnen verminderen. Deze strategieën zijn bedoeld om de intensiteit van de paniek te verlagen en je te helpen weer enige controle te krijgen.
Angst overwinnen
Veel mensen willen hun angst overwinnen om verlost te zijn van angstgevoelens, angstgedachten en het bijbehorende gedrag. Het is belangrijk dat de hulp die je krijgt, aansluit bij je specifieke gevoelens. Begin met te bepalen waar je je bevindt op het angstspectrum. Vanuit daar kun je zoeken naar passende hulp voor jouw probleem. Het begrijpen van je angst is de eerste stap naar een angstvrij leven en het vinden van de juiste ondersteuning. Wil je weten of wij een training aanbieden die je kan helpen om je angst te overwinnen? Kijk dan op onze pagina Trainingen.
Angst overwinnen is niet iets wat je zomaar even doet. Voordat angst een probleem wordt, gaat er vaak een lange periode van spanning, zenuwen en onrust aan vooraf. Iets wat lang nodig heeft om te ontstaan, verdwijnt ook niet zomaar. Angst overwinnen betekent teruggaan naar het moment van ontstaan om de kern aan te pakken. Het is noodzakelijk om aan de slag te gaan met de gevoelens en gedachten die aan de angst gekoppeld zijn. Pas wanneer je het gevoel van angst echt leert voelen en de angstgedachten los kunt laten, kun je jouw angst overwinnen.
Ontspanningsoefeningen bij angst
Veel mensen zoeken ontspanningsoefeningen bij angst. Deze oefeningen kunnen zeer effectief zijn om het gevoel en de gedachten van angst tot rust te brengen. Het is echter belangrijk te beseffen dat ontspanningsoefeningen alleen de symptomen van angst bestrijden, niet de oorzaak. Dit betekent dat je op dat moment wel rust kunt vinden, maar de angst kan bij een volgende trigger weer opduiken. Daarom is het essentieel om, als je van je angst af wilt, ook de onderliggende oorzaak aan te pakken. Alleen zo kun je een blijvende oplossing vinden en je angst definitief overwinnen.
Ontspanningsoefeningen bij angst oefenen
Voordat je ontspanningsoefeningen bij angst effectief kunt inzetten, is het belangrijk om te weten hoe je ze het beste kunt gebruiken. Vaak wachten mensen met het toepassen van ontspanningsoefeningen totdat hun angst een intensiteit van 6 of 7 bereikt. Dit is vergelijkbaar met autorijden leren als je met spoed naar het ziekenhuis moet – het is te laat om dan pas te beginnen. Het is veel verstandiger om ontspanningsoefeningen te oefenen wanneer je angst nog laag is. Door de oefeningen onder de knie te krijgen voordat je angst ervaart, kun je ze effectief toepassen op het moment dat je ze echt nodig hebt.
De ontspanningsoefening bij angst
Een effectieve ontspanningsoefening bij angst is gebaseerd op ademhaling. Zoek een rustige plek waar je niet gestoord of afgeleid wordt door geluiden of andere zaken. Ga comfortabel zitten, sluit je ogen of kijk naar de grond voor je. Richt je aandacht op je ademhaling en laat deze op natuurlijke wijze verlopen zonder deze te beïnvloeden. Zodra je focus en concentratie op je ademhaling zijn gevestigd, probeer dan dieper in je buik en rustiger te ademen. Dit kan ongemakkelijk zijn als je angstgevoelens in je buik voelt, maar adem rustig door deze gevoelens heen. Na verloop van tijd merk je dat je meer rust ervaart.